Fallacy

• Facebook
• Twitter
• Line

Fallacy – คำนี้แปลว่า ตรรกะวิบัติ เป็นการให้เหตุผลที่

• ไม่เป็นเหตุผล
• ไม่ชัดเจน
• ชัดเจนแต่อ่อน ไม่ครบถ้วน
• ไม่เกี่ยวข้อง เบี่ยงเบน ลดทอน ฯลฯ
• เหตุซ้อนเหตุซ้อนเหตุ … if(if(…(if(…))))
• ผสมกันมั่วทั้ง 5 ข้อ เพื่อที่นำไปสู่ข้อสรุปที่ต้องการ

เชื่อไหมว่าตรรกะวิบัติอยู่คู่กับประวัติศาสตร์มนุษย์มาอย่างยาวนาน มนุษย์เราศึกษาเรื่องนี้กันมาเยอะ ทั้งฝั่งตะวันตก และ ตะวันออกอย่าง อินเดีย จีน และ ขอม ในสมัยโบราณ เรียกว่า เป็นมรดกคู่มากับการพัฒนาภูมิปัญญาของเราเลยทีเดียว

Possibility of 2 bombs on the plane

เหมือนว่า เราพัฒนาภูมิปัญญาเราไปได้มากแค่ไหน เราก็พัฒนาตรรกะวิบัติควบคู่กันมาแบบหายใจรดต้นคอเลยทีเดียว

fallacy

ถ้าแบ่งตรรกะวิบัติเป็นกลุ่มๆ ก็แบ่งได้ 2 ประเภท ใหญ่ๆ คือ

Formal

คือ ตรรกะวิบัติที่เชื่อมโยงกับรูปแบบทางตรรกะศาสตร์

สังเกตุง่ายๆ คือ มีคำว่า ไม่ใช่(not) และ(and) หรือ(or) ถ้า-แล้ว(if-then) ก็ต่อเมื่อ (if and only if) ในกรณีที่(case of) ก็คือ พวกคำต่างๆที่เราใช้ตอนเรียนวิชานี้นั่นแหละ หรือ ตอนเราเขียนโปรแกรมคอมพิวเตอร์ ตรรกะวิบัต

ประเภทนี้ใช้โครงสร้างที่ผูกขึ้นมาตามรูปแบบ แต่สรุปแล้ว งงๆ แปลกๆ เช่น ถ้าผมเป็นคน แล้วผมเป็นสัตว์ชนิดหนึ่ง เมื่อหมาเป็นสัตว์ชนิดหนึ่ง ดังนั้น หมาเป็นคน

ตัวอย่างเรื่องใกล้ๆตัวที่ผมเคยนำเสนอไว้แล้วมี 2 กรณี ใครอยากรู้ลึกรู้จริงก็สามารถอ่านเพิ่มเติมได้ครับ

โอกาสเป็น ถ้าตรวจเจอ โอกาสตรวจเจอ ถ้าเป็น เท่ากันไหม ? รู้ให้จริง

Am I sick ? – Positive result

โดยเฉพาะ Am I sick นี่ คลาสสิก และ ใกล้ตัวมากๆ เราเจอกันประจำ แต่เราละเลย “ความจริงที่เกิดก่อน” ไปในการคิดพิจารณา ทำให้เราหลงเป็นเหยื่อ บ.ยา และ แพทย์ที่ไร้จริยธรรม

Informal

คือ รูปแบบการให้เหตุผลถูกต้อง แต่ เบลอๆ ไม่ครบถ้วน ไม่เกี่ยวข้อง ตีโป่ง (ขยายขอบเขตเกินเลยไม่เป็นสัดส่วน) ฯลฯ นำไปสู่ข้อสรุปที่เพี้ยนไป

ตรรกะวิบัติกลุ่มนี้จะไม่เกี่ยวกับรูปแบบที่ว่ามาแล้วเลย เช่น นายพลท่านนี้ เป็น ดร. เป็นศาสตราจารย์ ความเห็นเขา ต้องถูก หรือ โลกนี้ปกครองด้วยแมว แมวเป็นสัตว์ที่ฉลาดมาก มันปกครองโลกโดยที่มนุษย์ไม่รู้ว่ามันกำลังปกครองอยู่

ทั้งสอง 2 นี้ เป็นกลุ่มใหญ่ๆเท่านั้น แต่ล่ะกลุ่มยังแตกกลุ่มย่อยๆออกไปอีกมากมาย ตอนแรกว่าจะเขียนให้ครบ แต่พอไปกูเกิลดู เยอะอิ๊บอ๋าย 555 ขี้เกียจ

เอาว่าจะขอเอาพอหอมปากหอมคอที่เราเจอบ่อยๆในสื่อโซเชียล เพื่อเป็นการสร้างภูมิคุ้มกันให้คิดเยอะๆเวลาเสพสื่อเหล่านี้

หุ่นไล่กา (strawman)

รูปแบบนี้เจอบ่อยมากครับ วิธีการคือ ทำไงก็ได้เพื่อบิดเบือนข้อเสนอของฝ่ายตรงข้าม ให้ฟังดูงี่เง่าๆมากที่สุดเท่าที่จะทำได้ เพื่อให้ข้อเสนอนั้นถูกโจมตีเอาชนะได้ง่าย เหมือนกับการสร้างหุ่นไล่กาขึ้นมาเป็นเป้าปลอมแทนข้อเสอนที่แท้จริง

ตัวอย่างง่ายๆ เช่น เราก็รู้ว่าอะไรก็ตามที่มันมากไปสุดโต่งไป ก็ไม่ดีใช่ไหมครับ เช่น การกิน น้ำตาล ไขมัน เกลือ หรือ แม้จะเป็นการ การประหยัด อดออม

ตรรกะวิบัติ ก็คือ ถ้ามันไม่ดีนักก็ออกกฏหมายสั่งห้ามมันเลยซิ สังคยานาพระไตรปิฎก เอามันเข้าไปอยู่ในศีลห้าเสียเลย

หรือ ลูกผมเสนอว่า เมื่อเราอยู่ร่วมบ้านเดียวกัน หนูขอให้คุณพ่อคุณแม่ฟัง ความเห็น และ เหตุผล ของหนูบ้าง ในการออกกฏต่างๆในบ้านที่เกี่ยวข้องกับความเป็นอยู่ของหนู

ตรรกะวิบัติของผม ก็คือ อ้อ เดี๋ยวนี้ไม่เคารพเชื่อฟังพ่อแม่แล้วใช่ไหม พ่อแม่ไม่มีความหมายแล้วซิ ไม่เห็นหัวกันเลย เลี้ยงมาตั้งแต่ตีนเท่าฝาหอย คำว่ากตัญญูน่ะ สะกดเป็นไหม งั้นก็ไม่ต้องมาไหว้เว้ยอะไรแล้ว ไปทำมาหากินกันเอาเอง ไม่ต้องมาเอาค่าขนมค่าเล่าเรียนจากพ่อแล้วนะพรุ่งนี้

ลูกขอขึ้นค่าขนม สามีขอภรรยากลับบ้านดึก ขอแก้กฏหมายต่างๆ ไปยันแก้สัญญาหยุดยิงในฉนวนกาซา ฯลฯ … เถกันไปแนวนี้ได้ทั้งนั้น

ผมชอบเรียกตรรกะวิบัติหุ่นไล่กาว่า “เล่นใหญ่ไร้สาระ”

Elite – Evolution and Development

นี่ผมแค่ยกตัวอย่างให้เห็นได้ชัดเฉยๆ ในโลกโซเชียล ตรรกะวิบัติแบบนี้มาแบบเนียนๆมากๆ ไม่เชื่อลองดูข่าวเชิงความเห็นเชิงวิเคราะห์ซิ สัก 3 ข่าว ไม่ว่าเรื่องอะไร เราจะเจอตรรกะวิบัติหุ่นไล่กาอย่างน้อยก็ 1 ครั้ง

ด้อยค่า(discredit) กับ ให้ค่าเกินไป(over credit)

นั่นภาษาผมประดิษฐ์เอง ภาษาวิชาการเขาเรียกว่า โจมตีตัวบุคคล (Ad hominem) กับ อ้างผู้มีอำนาจ (Appeal to authority) และ (ความไม่เกี่ยวข้อง) Irrelevance fallacies

ตรรกะวิบัติ 3 แบบนี้มักมาด้วยกัน พูดภาษาบ้านๆ คือ ให้ค่า หรือ ด้อยค่า ในเรื่องที่ไม่เกี่ยวกับข้อเสนอหรือความเห็นของคนๆนั้นเลย และ ตรรกะวิบัติสรุปว่า คนที่ไม่เกี่ยวข้องให้ความเห็นเป็นกลาง และ ถูกเสมอ

ด้อยค่า เช่น ผมตื่นสายไปโรงเรียนไม่ทันเสมอ ดังนั้น ผมเลือกหัวเจาะผิดประเภทแน่ๆ

ให้ค่าเกิน เช่น ศ. นพ. พลเอก ดร. … กล่าวว่า หมูบินได้ ดังนั้น หมูบินได้ (เออว่ะ ผมคิดตัวอย่างนี้ได้ไง สุดติ่งๆ)

ด่วนสรุปแบบเหมาแข่ง (Hasty generalization)

• X is true for A.
• X is true for B.
• Therefore, X is true for C, D, etc.

ขออนุญาติใช้ตัวอย่างทางการเมืองนะครับ เพื่อความอินกับสถานการณ์

• ผม(X)มีเสื้อ(A)สี abc
• ผม(X)มีกระเป๋าเดินทาง(B)สี abc
• ดังนั้น ผม(X)มีความเห็นด้วยกับการ พูด(C) คิด(D) ทำ(E) (ของคนที่ใช้สัญลักษณ์) สี abc

หรือ

• ผมเป็นประชากรไทย
• ผมต้องการมีเสรีภาพ
• ดังนั้น ผมเป็นสมาชิกพรรคประชากรไทยรักเสรีภาพ (หวังว่าจะไม่มีชื่อพรรคนี้ขึ้นมาจริงๆ 555)

การยืนยันผล (affirming the consequent) และ การปฏิเสธเหตุ (denying the antecedent)

ยืนยันผล เช่น คนเจ็บคอ มักจะไอ – ผมไอ ดังนั้นผมเจ็บคอ (ยืนยันผลที่ว่าผมไอ โยงไปหาเหตุว่า ผมเจ็บคอ ซึ่งวิญญูชนก็รู้ว่าไม่จริง)

ปฏิเสธเหตุ เช่น คนเจ็บคอ มักจะไอ – ผมไม่เจ็บคอ ดังนั้นผมไม่ไอ (ปฏิเสธเหตุที่ว่าผมไม่เจ็บคอ โยงไปหาผลว่า ผมไม่ไอ ซึ่งวิญญูชนก็รู้ว่าไม่จริง)

เราอาจจะบอกว่า โถๆ ลุงนก มันก็เห็นชัดๆ หนูไม่หลงกลอะไรตื้นๆแบบนี้หรอก … ก็บอกแล้วว่า ตรรกะวิบัติทุกรูปแบบมันเนียนจะตายไป มันมาหาเราแบบเข็มขัดสั้น – คาดไม่ถึง หรอกครับ

เช่น …

การยืนยันผล – คนทรยศมักจะไม่เชื่อฟัง ผมไม่เชื่อฟัง ดังนั้นผมทรยศ

การปฏิเสธเหตุ – คนทำให้พ่อแม่สบายใจมักเป็นคนกตัญญู ผมทำให้พ่อแม่ไม่สบายใจ ดังนั้นผมเป็นคนอกตัญญู

ทั้งสองตัวอย่างข้างบน ฟังแล้วน่าคล้อยตาม แต่ทุกคนก็รู้ว่า มันไม่จริง โดยเฉพาะตัวอย่างหลังที่เกี่ยวกับความกตัญญู ซึ่งเป็นคุณค่าที่ดีของสังคมไทย ก็ยังสามารถเอามาทำให้เบลอๆได้โดยสรุปแบบตรรกะวิบัติ ยิ่งถ้ามีตรรกะวิบัติอื่นๆประกอบร้อยเข้าด้วยกันแบบจับแกะชนแพะไปเรื่อยเป็นลูกโซ่โดยใช้เทคนิคทางภาษาเข้าเชื่อมโยง …เนียนมากครับ พูดเลย

ติดอาวุธให้ปัญญากันหน่อยครับ พวกเราทำได้

สำหรับผู้สนใจเรื่องหนักๆแบบนี้ แนะนำให้กูเกิลคำว่า fallacy หรือ ตรรกะวิบัติ ครับ อ่านเสริม แล้วรู้เท่าทันโลกใบนี้ได้ดีขึ้น

---

• Facebook
• Twitter
• Line