CCS CCUS EP2 - Petrophysics properties

CCS CCUS EP2 – Petrophysics properties – CCS, CCUS ตอนที่ 2 พื้นฐานคุณสมบัติหิน (Petrophysics properties)

จากตอนที่แล้วที่ผมได้เขียนไป ใจความสำคัญของเทคโนโลยี CCS เนี่ย มันคือ การกักเก็บแบบปลอดภัยและถาวร (Secure and Permanent) แบบ 100% ไปถูกไหมครับซึ่งไอ้คำว่า “ถาวร” นี่แหละที่เป็นกุญแจสำคัญเลยแหละครับ

CCS, CCUS EP1 – Why Carbon

ในงานด้านปิโตรเลียม เราจะหาชั้นหินทรายที่มีปิโตรเลียมถูกกักเก็บไว้ แล้วเราก็ไปขุดมันออกมาใช้ถูกไหมครับ ซึ่งตัวกลางในการเก็บกักเก็บปิโตรเลียมก็คือ หินทราย หรือหินชนิดอื่นๆ ที่สามารถเก็บได้

ไอ้ตัวกลางที่ว่าก็คือ หินนี้แหละที่เราจะใช้ประโยชน์ต่อในงานด้าน CCS ส่วนมันจะถาวรยังไงเดี๋ยวผมจะไปอธิบายในพาร์ทถัดๆ ไปในหัวข้อ 4 กลไกหลักแบบละเอียดในงาน CCS นะครับ

ถ้าจะซื้อของใน shopee อยู่แล้ว เข้าทางนี้เลยครับ ผมจะได้ค่าคอมฯ ถือว่าช่วยผมจ่ายค่าเช่า host server ไม่ใช่คลิ๊กดูดเงินแน่นอนครับ ไม่ต้องกังวล

CCS CCUS EP2 – Petrophysics properties

ก่อนจะไปถึงเนื้อหาส่วนถัดไปผมขออนุญาตรื้อฟื้นความทรงจำสำหรับ เรื่องหินๆ กับคุณสมบัติของมันที่เราสนใจกันหน่อย

ซึ่งจริงๆ ในเว็ปบอร์ดของพี่นกก้ได้เขียนถึงมันไว้แล้วแหละและผมก็จะแนบลิ้งค์ไว้ให้ไปย้อนอ่านคร่าวๆ กันด้วย

กว่าจะมาเป็นหิน 1 ก้อนมันเกิดจากการรวมตัวกันของเศษหินลูกเล็กๆ มาตกตะกอน (deposition) ผ่านการทับถมซ้ำไปซ้ำมาจนอัดแน่น (compaction) ผ่านอุณหภูมิ ความดันและเวลามาอย่างยาวนานหลายล้านปีจนมีการเกิดการเชื่อมสมานกัน (cementation) จนเกิดเป็นก้อนหิน 1 ก้อนตามรูปด้านล่าง

ในที่นี้ขออนุญาตยกตัวอย่างการเกิดหินชนิดตะกอนนะครับ (ซึ่งถ้าผมบอกแบบนี้ ท่านนักธรณีที่ผ่านมาอ่านอาจจะด่าผมในใจแต่ต้องขออภัยมา ณ ที่นี้ด้วย ฮ่าๆ)

-------------------------------------------------------

ไม่พลาด ข่าวสาร บทความ ความรู้ ประกาศตำแหน่งงานว่าง และ อื่นๆ

กรอก ชื่อ และ อีเมล์ ในแบบฟอร์มข้างล่าง จะมีอีเมล์กลับมาให้ "ยืนยัน" นะครับ การสมัครจึงจะสมบูรณ์ ... อ้อ ... อย่าลืมดูใน junk, trash, spam box นะครับ บางทีระบบมันเอาอีเมล์ตอบกลับไปไว้ที่นั่น

จะมีอีเมล์กลับมาให้ "ยืนยัน" นะครับ การสมัครจึงจะสมบูรณ์ … อ้อ … อย่าลืมดูใน junk, trash, spam box นะครับ บางทีระบบมันเอาอีเมล์ตอบกลับไปไว้ที่นั่น แล้วอย่าลืม mark as not junk or spam ด้วยนะครับ เวลาส่งเตือนคราวหน้า จะได้ไปอยู่ใน in box :)

อ้างอิง: 9.1 Clastic Sedimentary Rocks – Physical Geology – H5P Edition

หลังจากผ่านกระบวนการอันยาวนานจนเกิดเป็นก้อนหิน 1 ก้อน

ผมขออนุญาตขยายภาพของก้อนหินในช่วงเกิดการรวมตัวอัดแน่นของตะกอนหน่อยครับซึ่งก็คือภาพนี้ที่ 2 ไอ้เจ้าตะกอนเม็ดกลมๆ นี่แหละก็คือเม็ดตะกอน (rock grain) ที่เกิดการเรียงตัวกันจากการอัดแน่นทำให้เกิดช่องว่างระหว่างเม็ดตะกอนกันเองเนื่องจากรูปร่างของเม็ดตะกอน

ช่องว่างพวกนี้เราเรียกว่า porosity (Phi, ) นั้นเอง ซึ่งถ้าเม็ดตะกอนเรียงตัวกันสวยงามเหมือนรูปด้านล่างซ้ายมือมันก็คงจะดีถูกไหมครับ 555 แต่โลกความจริงตะกอนมันจะไม่เท่ากันครับซึ่งหน้าตาจะเป็นเหมือนรูปด้านล่างขวามือนี่แหละ

อ้างอิงรูปซ้ายมือ: The Defining Series: Measuring Porosity Downhole | SLB

อ้างอิงรูปขวามือ: About Hydraulic Fracture Stimulation | Scientific Inquiry into Fracking in Western Australia

ไอเจ้า porosity (Phi, ) นี่แหละเป็นคุณสมบัติของหินที่สำคัญสำหรับเราเลยครับ โดยที่เจ้าช่องว่างเหล่านี้ปกติจะถูกเติมเต็มด้วยน้ำภายในชั้นหิน ในงาน CCS เราก็นำเจ้าก๊าซ CO₂ นี่แหละเข้ามาอัดแทนที่ ยิ่งมีช่องว่างเยอะยิ่งอัดได้เยอะถูกไหมครับ ?

(วัดค่านี้ยังไงสามารถย้อนกลับไปอ่านของลุงนกได้ที่นี่เลยครับ คลิ๊ก)

ในความเป็นจริงโลกไม่ได้ใจดีกับเราขนาดนั้นครับ 555 ซึ่งเดี๋ยวผมจะมาค่อยๆ คายตะขาบในฟังว่าเพราะทำไม

ถัดมากับคุณสมบัติหินอีกหนึ่งอย่างที่เราจะต้องสนใจมันสุดๆ ด้วยก็คือค่าการซึมผ่านของหินครับ หรือที่เราเรียกว่า permeability (k)

โดยไอ้เจ้าค่านี้จะเป็นตัวที่บ่งบอกว่าหินในแหล่งกักเก็บของเราเนี่ยมันอนุญาตให้ของไหลที่เราจะผลิตมันขึ้นมาก็คือ ปิโตรเลียม หรือก๊าซธรรมชาติ หรือ อัดเข้าไป (อัดน้ำทิ้ง, CO₂ ทำ CCS, polymer หรือ เคมีทำ EOR) ได้ง่ายหรือยากแค่ไหน ขึ้นอยู่กับหินในแหล่งนั้นๆ เลยครับ

จากกระบวนการที่ผมได้กล่าวไปข้างต้น สามารถดูรูปการณ์ไหลภายในรูพรุนของหินได้จากภาพด้านล่าง

(วัดค่านี้ยังไงสามารถย้อนกลับไปอ่านของลุงนกได้ที่นี่เลยครับ คลิ๊ก)

อ้างอิง: Hydrodynamic Porosity: A New Perspective on Flow through Porous Media, Part I

โดยเราก็จะเอาก๊าซ CO₂ ไปเก็บในรูพรุนเหล่านี้แหละก๊าซก็จะถูกเก็บในชั้นหินแบบถาวรแล้วแหละถ้าไม่เกิดรั่วจากชั้นหินปิดกั้น แต่เราสามารถทำให้มันหายไปหรือเก็บได้ถาวรกว่านี้อีกแต่จะไปอธิบายในพาร์ทถัดๆไปแบบละเอียดว่าเป็นยังไงนะครับ

… Nautilus

Nautilus (Tuna) – nattirut.ys@gmail.com

Special thanks to PEwoF team

CCS, CCUS EP3 – Reservoir Engineering