Patterson UTI Rig 219 กับ 5 ชีวิต บน rig floor เรียนรู้จากความผิดพลาด

• Facebook
• Twitter
• Line

Patterson UTI Rig 219 เป็นแท่นบก เมื่อราวๆปลายเดือนมกราคมที่ผ่านมา แท่นนี้กำลังขุดหลุมผลิตก๊าซอยู่ที่ Quinton อยู่ในรัฐ Oklahoma ตามแผนที่ข้างล่างนี่แหละครับ เกิดอุบัติเหตุที่เราเรียกว่าเป็นฝันร้ายของพวกเรา คือ blowout คร่าชีวิตคนบนแท่น (rig floor) ไปทั้งหมด 5 คน

Patterson UTI Rig 219

ในบทความตอนนี้ผมจะขอเอาเหตุการณ์สั้นๆ ที่เป็นเรื่องทางเทคนิคมาคุยให้ฟังเชิงวิชาการด้านการปฏิบัติงานกันครับ

ส่วนรายละเอียดว่า Patterson UTI Rig 219 เป็นแท่นของบ.อะไร บ.อะไรเช่ามาเจาะ พิกัดไหน ความลึกเท่าไร เหตุการณ์ทั้งหมดเป็นอย่างไร ผมจะไม่เข้าไปแตะครับ หาอ่านเอาในลิงค์เหล่านี้ได้

https://www.roughneckcity.com/roughneck-city/blog/13/update-on-patterson-uti-rig-219-blowout-and-csb-investigation

https://www.roughneckcity.com/roughneck-city/blog/12/events-leading-to-explosion-on-patterson-uti-rig-219

ค้นหาด้วยกูเกิล keyword – Patterson-UTI-Rig-219

เรื่องราวสรุปได้สั้นๆเบื้องต้นประมาณว่า

ในตอนที่ถอนก้านเจาะขึ้นมานั้น น้ำโคลนไหลล้นออกมาจากปากบ่อเยอะแยะ เยอะขนาดที่ต้องถ่ายออกไปเก็บไว้ในอีกบ่อหนึ่ง แต่ก็ยังคงถอนก้านเจาะขึ้นมากัน จนหัวเจาะขึ้นมาบนพื้นแท่นเจาะ (rig floor) พนักงานคุมการเจาะ (driller) ก็ปิดวาว์ลปากหลุม (blind ram) ตามขั้นตอนปกติ เพื่อป้องกันไม่ให้อะไรตกลงไปในหลุม และ ไม่ให้อะไรที่อยู่ในหลุมพลุ่งขึ้นมา

หน้าตาของหลุมแบบการ์ตูนๆ ก็จะประมาณรูปข้างล่างนี้

 

เมื่อเปลี่ยนอุปกรณ์การเจาะที่ปลายก้านเจาะ (BHA – Bottom Hole Assembly) เสร็จ driller ก็เปิดวาว์ลปากหลุ่ม น้ำโคลน และ ก๊าซ ก็พลุ่งสวนขึ้นมา ติดไฟ ไหม้แท่นขุดไปตามที่เห็นในภาพ และ ในคลิป

เรามาดูกันทีล่ะจุดๆ ว่าเกิดอะไรกันขึ้น เราจะคุยกันเชิงวิชาการนะครับ ไม่ไปตัดสินอะไรใครว่า ใครผิดใครถูก

Displacement

เวลาเราถอดก้านเจาะขึ้นมาเนี้ย ระดับน้ำโคลนในหลุมมันควรจะลดลงเรื่อยๆจริงไหมครับ เพราะเราเอาก้านเจาะที่เป็นของแข็งที่จมอยู่ในน้ำโคลนขึ้นมาเรื่อยๆ พอเอาขึ้นมา 1 stand (ก็คือ ก้านเจาะ 3 ท่อน ต่อกัน) ระดับน้ำโคลนในหลุมก็จะลดลงไปเท่ากับปริมาตรของก้านเจาะ 1 stand นั่น ซึ่งเด็กๆมัธยมก็คำนวนได้ว่า จะลดลงไปกี่ลิตร คิดเป็นระดับน้ำโคลนที่ลดลงกี่เซ็นติเมตร

เพื่อไม่ให้ความดันของน้ำโคลนที่ก้นหลุมลดลง (เนื่องจากระดับน้ำโคลนลดลง) เราจะเดิมน้ำโคลนที่หนัก (ความหนาแน่น) เท่าๆกัน ลงไปที่ปากหลุม ในปริมาตรเท่าๆปริมาตรก้านขุดที่เราสาวเอาขึ้นมา 1 stand

สาวขึ้นมา 1 stand ก็เติมทีนึง สาวที เติมที วนๆไปเรื่อยๆ

โดยมากปริมาณที่เติม จะมากกว่า ปริมาตรก้านเจาะ 1 stand เล็กน้อย เพราะน้ำโคลนมันก็ซึมเข้าไปในพนังหลุมบ้าง หกบ้าง ไรบ้าง

แต่ถ้าเติมเข้าไปน้อยกว่าปริมาตรก้านเจาะที่สาวขึ้นมา แปลว่าอะไรครับ ก็แปลว่ามีแขกไม่ได้รับเชิญไหลเข้ามาที่ก้นหลุม และ แขกที่ไม่ได้รับเชิญนี่ก็ต้องมีความดันสูงกว่าความดันในหลุมอันเนื่องมาจากน้ำหนักน้ำโคลนในหลุม

แขกไม่ได้รับเชิญพวกนี้ เราเรียกรวมๆว่า influx ซึ่งมันก็คือ ไม่ก๊าซ ก็น้ำมัน หรือ น้ำ ที่ความดันสูงๆ ก๊าซ หรือ น้ำมันนั้น มันเบากว่า น้ำโคลน มันก็แทรกตัวเบียดลอยขึ้นมา ยิ่งปล่อยเอาไว้นาน มันก็จะลอยสูงขึ้นสูงขึ้น จ่อเข้ามาใกล้ปากบ่อเข้ามาทุกทีทุกที

โดยปกติ พอเราไหวตัวทัน อ้าว น้ำโคลนที่เติมมันน้อยกว่าปริมาตรก้านเจาะที่สาวขึ้นมานีนา เราก็จะปิดหลุม แล้วทำการ well control คือ การนิมนต์เอาเจ้า influx แขกผู้ไม่ได้รับเชิญขึ้นมาที่ปากหลุมอย่างละมุนล่ะม่อม จะด้วยวิธี แบบ driller หรือ wait and weight หรือ อะไรก็ว่ากันไป

จังหวะนี้แฟนใหม่ก็คงงงๆ ว่าปฏิบัติการ well control คืออะไร วิธีการทำกันอย่างไร นี่เลยครับ ตามนี้เลย

Well control คืออะไร –> Well Control แบบเบื้องต้น ง่ายๆ ชิลๆ

Driller Method

Wait and Weight Method

Volume matrix

นั่นคือสิ่งที่ควรทำเมื่อเราเห็นว่า ปริมาณน้ำโคลนที่เติมลงไป ไม่สมเหตุผลกับปริมาตรก้านเจาะที่สาวขึ้นมา ภาษาพวกเราเรียกว่า incorrect displacement

เพื่อนๆที่พอมีพื้นฐานเรื่องนี้ ถ้าเข้าไปอ่านในลิงค์ข่าวจะเห็นประโยคหนึ่งว่า ผู้ปฏิบัติงานคิดว่าน้ำโคลนที่ออกมามากกว่าปริมาตรก้าเจาะที่เอาขึ้นมานั้นเพราะ ปรากฏการณ์ที่เรียกว่า ballooning (ใครไม่รู้จัก ช่างมันไปก่อน ไว้จะมาอธิบายรับใช้ในภายหลัง) ก็เลยเลยตามเลย สาวก้านเจาะขึ้นมาโดยไม่ปิดหลุมแล้วปฏิบัติการ well control

อันว่า ballooning นั้น มันมีลักษณะสำคัญอย่างหนึ่งคือ ปริมาณน้ำโคลนที่ไหลเกินออกมานั้น มันจะไม่มาก และ ปริมาณส่วนเกินนี้ จะน้อยลงเรื่อยๆ ตามเวลาที่ผ่านไป ไม่ใช้ไหลเอาๆ จนต้องย้ายถ่ายน้ำโคลนที่เกินออกมาไปบ่อน้ำโคลนอีกบ่อหนึ่ง

จบไปล่ะ เรื่อง displacement (ขอทับศัพท์ ขี้เกียจพิมพ์ยาว)

Blind Ram

ต่อมาคือ เมื่อพร้อมเอา BHA ใหม่ลงหลุม พอเปิดวาวล์ปากหลุมปุ๊บ influx สวนพรวดขึ้นมาเลย เกิดอะไรขึ้น ณ.ตอนนั้น แน่นอนว่า influx ความดันสูง ได้ลอยละล่องขึ้นมาจ่ออยู่ใต้วาว์ลปากหลุม หรือ ที่เรียกว่า blind ram แล้ว

เรามาดูการ์ตูนรูปปากหลุมกันอีกที

ที่ใต้วาวล์ปากหลุมจะมีมาตรวัดความดัน (pressure gauge) อยู่อันหนึ่งที่เราเรียกว่า casing pressure gauge แน่นอนว่ามาตรวัดนี้ก็ต้องอ่านค่าความดันของแขกไม่ได้รับเชิญนี้ได้

ในการปฏิบัติงานปกติ ถ้ารู้ (หรือสงกะสัย) ว่ามีความดันอยู่ใต้วาว์ลปากหลุม เราจะไม่เปิดปากหลุมโดยตรง แต่เราจะไปเปิดวาว์ลเล็กๆอีกตัวที่เรียกว่า choke valve หรือ  HCR (High Closing Ratio or Hydraulic Control Remote) เพื่อให้ผู้ต้องสงสัยที่อยู่ใต้วาว์ลปากหลุมทะยอยๆเล็ดออกมาทางท่อเล็กๆที่เราเรียกว่า choke line ซึ่งมันก็สมเหตุผลในการทำแบบนั้น เพราะปริมาณของไหลมันน้อย มันคุม มันวัด มันสังเกตุได้ง่ายกว่า

เมื่อให้ทะยอยเล็ดผ่าน choke valve ตรวจวัดจนแน่ใจว่า ความดันลดลง ปลอดภัยแล้วจึงค่อยเปิดวาว์ลปากหลุม blind ram ตัวใหญ่อีกที เพื่อที่จะทำอะไรก็ว่าไป ซึ่งในกรณีนี้คือ เปิดวาว์ลปากหลุม เพื่อเอาอุปกรณ์การเจาะ (BHA) ใหม่ลงไปทำการเจาะต่อ

ผมจะไม่เข้าไปแตะว่า แล้วทำไม วาว์ลปากหลุมถูกเปิดออก โดยไม่ได้ทำตามขั้นตอนมาตราฐานที่ว่านั่น เพราะมันก็มีหลายสาเหตุที่ทำให้เป็นแบบนั้น

เท่าที่กูเกิล การสืบสวนสอบสวนก็ไม่ได้ออกสื่อมา ไม่รู้ว่าเสร็จแล้วแต่ไม่แถลง หรือ ยังไม่เสร็จ ก็ไม่อยากจะไปคาดเดา ก็จบมันง่ายๆแบบนี้แหละครับ

บทเรียน

บทเรียนหนึ่งที่อยากให้พวกเราตระหนักไว้คือเรื่องของความปลอดภัยครับ จงอย่าประมาท โดยเฉพาะพวกเราที่ทำงานบทแท่นขุดเจาะ พริบตาเดียว ไหม้หมดทั้งแท่น มีตัวอย่างให้เห็นมามากพอแล้วครับ

เรื่องรองลงมาที่อยากให้เข้าใจคือ เรื่องของความปลอดภัย ไม่ใช่เรื่องซับซ้อน หรือ ไฮเทคเลย เช่น เรื่อง correct หรือ incorrect displacement ปากกาดินสอ กับ เครื่องคิดเลข ธรรมดาๆ ก็รู้แล้ว คณิตศาสตร์ก็ใช้แค่ชั้นประถม คำนวนปริมาตรธรรมดาๆ

หลายๆเรื่องก็เป็นสามัญสำนึกปกติๆของวิญญูชน เช่น เรื่องการเปิด blind ram ซึ่งก็เบสิกๆ เป็นขั้นตอนมาตราฐานที่ท่องที่ทำกันประจำ หลักการเหตุผลมันก็ชัดเจนมากๆ

หลายๆเรื่องในงานของพวกเรามันก็เบสิกเนอะ เหมือนกับ เข็มขัดนิรภัย หมวกกันน๊อค ข้ามถนนบนทางม้าลาย ฯลฯ แต่ก็นะมีอุบัติเหตุให้เห็นอยู่เป็นประจำ …

ทำงานกันปลอดภัยๆกันนะครับ ไปครบ กลับครบ นะครับ คนที่เรารัก และ รักเรารออยู่ …

• Facebook
• Twitter
• Line