Under the ground EP4 จากใต้พื้นพิภพ ตอนที่ 4 เชิงบันไดสูงลิบลิ่ว … ตะกายดาวกัน
นับจากนี้ไปอีก 2 – 3 ตอน เราจะมาว่ากันด้วยเรื่องของการเดินทางช่วงที่ต้องตรากตรำที่สุดของน้ำมันดิบ ซึ่งก็คือ …
Under the ground EP4
จากใต้พื้นพิภพ ตอนที่ 4 เชิงบันไดสูงลิบลิ่ว
นับจากนี้ไปอีก 2 – 3 ตอน เราจะมาว่ากันด้วยเรื่องของการเดินทางช่วงที่ต้องตรากตรำที่สุดของน้ำมันดิบ ซึ่งก็คือการเดินทางจากก้นหลุมขึ้นมาสู่ปากหลุมซึ่งมีระยะทางยาว (จริงๆน่าจะเรียกว่าสูง) โดยเฉลี่ยประมาณ 2 กิโลเมตรนั่นเอง (นี่สำหรับแหล่งสิริกิติ์นะครับ)
เราจะเริ่มกันที่ก้นหลุมเลย (จำได้ไหมครับ ขณะนี้เรามาถึงตอนที่เจ้าน้ำมันดิบ ได้ฝ่าฟันอุปสรรคต่างๆนานาในแหล่งกักเก็บและเข้ามาในหลุมที่แถวๆก้นหลุมแล้ว)
ภายในหลุมน้ำมันนี้ก็จะมีอุปกรณ์หลายต่อหลายชนิด ที่เราจะติดตั้งเอาไว้ในหลุมเพื่ออำนวยความสะดวกให้เรานำทั้งน้ำมันและก๊าซขึ้นมาถึงปากหลุมอย่างมีประสิทธิภาพสูงสุด เราเรียกกระบวนการติดตั้งอุปกรณ์ในขั้นนี้ว่า Well Completion ซึ่งมีความหมายตรงตัวเลยว่า การเตรียมหลุมให้พร้อมเพื่อการผลิต
แรกเริ่มเดิมที เมื่อเราขุดหลุมลงไปจนลึกเท่าที่เราต้องการแล้ว หลุมเล็กๆ ลึกเป็นกิโลๆ ขนาดนั้น โอกาสที่ดินหินจะพังทะลายลงมาก็ย่อมมีมาก ดังนั้นเพื่อป้องกันมิให้หลุมพังลงมา
สิ่งที่เราต้องทำก็คือ ทำให้ผนังหลุมนั้นแข็งแรง ทำอย่างไรล่ะครับ เราก็เอาท่อเหล็กขนาดพอๆกับหลุมนั้นใส่ลงไปให้ทำหน้าที่เหมือนเกราะของหลุม ท่อเหล็กนี้เรียกว่า Casing (ภาษาไทยเรียกว่า “ท่อกรุ”)
ทีนี้เพื่อให้เจ้าท่อกรุยึดติดแน่นกับผนังหลุม เราก็จะปะกาวเสีย โดยอัดซีเมนต์ลงไประหว่างผนังหลุมและท่อกรุ ทีนี้หลุมของเราก็เลยถูกปิดเสียแน่นหนา ทั้งด้วยท่อเหล็กและซีเมนต์
อย่างนี้แล้วน้ำมันจะไหลเข้าไปในหลุมได้อย่างไร? (ยุ่งล่ะครับ แล้วจะผลิตน้ำมันกันยังไง) ใจเย็น … เรามีวิธีครับ
เราก็เจาะรูใหม่ซิครับ เจาะให้ทะลุทั้งท่อเหล็กและซีเมนต์แล้วเลยเข้าไปในเนื้อหินที่เป็นชั้นหินกักเก็บน้ำมันเลย รูที่เจาะนี้มีขนาดไม่ให่กว่าเหรียญห้าบาท เจาะหลายๆรู ทีนี้น้ำมันก็จะไหลเข้าไปในหลุมได้เองนั่นแหละครับ
ในการเจาะรูนี้เรามี “ปืน” ชนิดพิเศษสำหรับยิงผนังหลุมโดยเฉพาะ ยิงโป้งเดียว เจาะได้ตั้งหลายร้อยรูเลยด้วย แต่ปืนที่ว่านี้มีหน้าตาเป็นแท่งยาวๆ ติดกระสุนหลายร้อยลูกไว้รอบตัว และ ยิงโดยกระแสไฟฟ้าครับ
การเจาะรู หรือ การเอาปืนยิงผนังหลุมนี้ เราเรียกว่าวิธีการทำ Perforation ทีนี้เมื่อเจาะผนังหลุมแล้วเราก็หย่อนท่อเล็กๆขนาดเส้นผ่าศูนย์กลางสัก 2 – 3 นิ้ว ที่มีชื่อว่า ท่อผลิต (Production Tubing) ลงไปจ่อไว้ตรงเหนือแนวที่เจาะผนังหลุมนั่นเลย
เจ้าท่อผลิตนี่แหละที่จะทำหน้าที่เหมือนบันไดอันสูงลิบให้น้ำมันดิบของเราได้ขึ้นมาจนถึงปากหลุมได้ นอกจากนี้ก็ยังมีอุปกรณ์ประกอบอีกมากมายที่เราใส่ลงไปในหลุม พร้อมกับท่อผลิตเพื่อช่วยทำให้การผลิตสะดวกขึ้น
ขนาดของเจ้าท่อผลิตนี้สำคัญทีเดียว ท่อเล็กๆนั่นเราจะใช้กับแหล่งน้ำมันที่มีน้ำมันไหลเอื่อยๆ (แบบแหล่งน้ำมันสิริกิติ์) ส่วนท่อใหญ่ๆก็จะใช้กับแหล่งที่น้ำมันไหลแบบกระฉูด อย่างแถวๆตะวันออกกลาง หรือ ในทะเลเหนือโน่น
เหตุผลน่ะเหรอครับ ลองเปรียบเทียบกับการดูดนมจากกล่อง UHT ดูสิครับ การใช้หลอดเล็กๆดูด กับการใช้สายยางรดน้ำต้นไม้ที่มีความยาวเท่าๆกันดูดน่ะ มันให้ความรู้สึกต่างกันอย่างไร หรือ อีกตัวอย่างหนึ่งก็คือ คุณลองคิดถึงเวลาที่น้ำท่วม ถ้าเราใช้เครื่องปั๊มน้ำขนาดใหญ่แต่กลับใช้ท่อเล็กขนาดสายยางรดน้ำต้นไม้ ผลจะเป็นอย่างไร
เรื่องแบบนี้มันขึ้นอยู่กับความสัมพันธ์ระหว่างปริมาณของเหลวที่ต้องการเคลื่อนย้าย (ซึ่งหมายถึงนมในกล่อง หรือ ปริมาณน้ำที่ท่วมนั่นเอง) กับพลังงานที่ใช้ในการเคลื่อนย้ายมัน (ซึ่งก็หมายถึง แรงที่คุณใช้ดูดนมขึ้นจากกล่อง หรือ ปั๊มน้ำขนาดใหญ่นั่นเอง)
ถ้ามีพลังงานน้อย ไปใช้ท่อใหญ่ๆ ก็ดูดไม่ออก และ ในทางกลับกัน ถ้ามีพลังงานดูดมหาศาลแต่ใช้ท่อเล็กๆก็ดูดได้ไม่ทันความต้องการ
ในการผลิตน้ำมัน ถึงแม้ว่าเราอยากจะผลิตให้ได้เยอะๆ แต่แรงขับดันตามธรรมชาติในแหล่งของเรานั้นก็ไม่ได้มีมากสักเท่าไร เราจึงต้องเพิ่มประสิทธิภาพให้มากที่สุด โดยใช้ขนาดท่อที่เหมาะสม และ นี่คือเหตุผลที่ว่าทำไมเราจึงใช้ท่อขนาดเล็กในแหล่งน้ำมันสิริกิติ์
ส่วนพลังงานในการขับเคลื่อนนั้น เราได้เคยเอ่ยถึงมาแล้ว หวังว่าคุณคงจะจำได้นะครับ ซึ่งก็คือความดันหรือ Pressure ไงล่ะครับ ในตอนต่อไปเราจะไปทำความรู้จักกับเจ้า Pressure ว่าเจ้าความดันนี้มีอืทธิฤทธิ์ดันให้ทั้งน้ำมัน ก๊าซ และ น้ำ ขึ้นมาสู่ปากหลุมได้อย่างไร แล้วพบกันครับ
หากจะพูดถึงน้ำมันดิบในไทยแล้วละก็ ยุคแรกก็ต้องน้ำมันดิบฝาง แต่ถ้าเป็นของเอกชนทีรัฐบาลให้สัมปทาน ที่ดังก่อนใครก็ต้อง น้ำมันดิบเพชร ของอำเภอลานกระบือ จังหวัดกำแพงเพชร
อำเภอลานกระบือ เป็นอำเภอหนึ่งในจังหวัดกำแพงเพชร มีชื่อเสียงโดดเด่นหลายด้าน โดยเฉพาะการค้นพบแหล่งน้ำมันดิบ คือ “แหล่งน้ำมันสิริกิติ์” บ่อน้ำมันสิริกิติ์ ตั้งอยู่ที่บ้านเด่นพระ หมู่ที่ 4 บ้านหนองตาสังข์ ตำบลลาน กระบือ อำเภอลานกระบือ จังหวัดกำแพงเพชร อยู่ห่างจากที่ว่าการ อำเภอลานกระบือ ไปตามเส้นทางถนนสายลานกระบือ-พิษณุโลก ประมาณ 7 กิโลเมตร
กำแพงเพชร มีทรัพยากร ที่ล้ำค่าอยู่ภายใต้พื้นดินคือน้ำมันและก๊าซธรรมชาติ ซึ่งมีการ ขุดเจาะ ตั้งแต่ วันที่ 11 กันยายน ปีพุทธศักราช 2524 จึงเป็นจุดเริ่มต้น ของแหล่งน้ำมันสิริกิติ์ นามพระราชทาน น้ำมันดิบที่ขุดได้ที่อำเภอลานกระบือเรียกว่าน้ำมันดิบเพชร
สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ เสด็จพระราชดำเนินมาเป็นองค์ประธานในพิธีเปิดแหล่งน้ำมันสิริกิติ์ เมื่อวันวันที่ 12 มกราคม 2526