Bit Trip Decision – Should We Pull For Bit Change Now? – ในการขุดหลุมช่วง (section) หนึ่งๆ วิศวกรขุดเจาะจะวางแผนไว้ในโปรแกรมว่าจะใช้หัวเจาะอะไร รุ่นไหน เพราะอะไร คาดว่าจะขุดได้ด้วยอัตราเร็ว (Rate of Penetration – ROP) ฯลฯ
Rock bit รู้จักหัวขุดเจาะหลุมน้ำมัน ใน 9 นาที (คลิปภาษาไทย sub อังกฤษ)
ทีนี้พอเราขุดๆไป เอ๊ะ มันช้ากว่าที่วางแผนไว้นะ เอาไงดี จะถอนขึ้นมาเปลี่ยนหัวเจาะใหม่ไหม หรือ ทู่ซี้ต่อไปจนกว่าจะถึงปลายทาง
ถอนมาก็เสียเวลา กว่าจะถอนขึ้นมา เอาลงไปใหม่ อาจจะขุดได้เร็วขึ้น แต่รวมๆแล้วอาจจะช้ากว่าทู่ซี้ต่อ
Bit Trip Decision
จะถอนตอนนี้ หรือ ทู่ซี้ขุดต่อ … ปัญหาคลาสิกครับพี่น้อง วิศวกรขุดเจาะทุกคนต้องเจอปัญหานี้
จะถอน หรือ จะทู่ซี้ขุด ตัดสินใจไม่ยากหรอกครับ มันมีตัวแบบ (model) การตัดสินใจอยู่ แต่ที่ยากกว่า คือ ในตัวแบบการตัดสินใจมันมีสมมติฐานอยู่ 2 – 3 ข้อ ที่ต้องนั่งเทียนกัน อีตรงนี้แหละ ปวดตับ
แต่ที่ปวดตับกว่า คือ ก่อนจะไปใช้ตัวแบบตอบคำถามว่าจะ ถอน หรือ ทู่ซี้ขุด ต้องตอบให้ได้ก่อนว่า มันช้าเพราะอะไร ช้าชั่วคราว หรือ ช้าถาวร
Why slow
ไอ้นี้แหละ ปวดตับ ถ้าเราตอบได้ว่า ช้าเพราะอะไร เราก็จะตอบคำถามต่อมาได้ว่า ช้าถาวร หรือ ช้าชั่วคราว
มีไม่กี่สาเหตุหรอกครับ ใหญ่ๆก็ประมาณนี้
- หัวเจาะสึก ทื่อ (dull) หรือ วายป่วง (damage) เรียบร้อยโรงเรียนพี่สีไปแล้ว
- ชั้นหินแข็งกว่าปกติ หรือ ชั้นหินที่นักธรณีไม่ได้คิดว่าจะเจอะ และ มันหนาเท่าไรกันแน่
- มีอะไรไปอุดหัวเจาะ (ช่องน้ำโคลน – nozzle หรือ ทางผ่านน้ำโคลนย้อนกลับ – water way)
- drilling parameters (อัตราการไหล Flow rate ความเร็วในการหมุน RPM และ น้ำหนักที่กดลงบนหัวเจาะ WOB) ไม่เหมาะสมกับชั้นหิน
เอาที่ง่ายๆก่อน …
จะรู้ได้ไงว่าเป็นข้อ 4 – drilling parameters … เอ้า ก็ลองเปลี่ยนดูดิ ปั้มน้ำโคลนมาหน่อยน้อยหน่อย หมุนก้านเร็วหน่อยช้าหน่อย กดหนักหน่อยเบาหน่อย ดูซิว่าขุดได้เร็วขึ้นไหม
จะรู้ได้ไงว่าเป็นข้อ 3 – ถ้ามีอะไรไปอุดหัวเจาะบางส่วน ความดันก้านเจาะจะเพิ่มขึ้นที่อัตราไหลเท่าเดิม โดยที่อย่างอื่นไม่เปลี่ยน และ ไม่ว่าจะเอาหัวเจาะแตะก้นหลุม หรือ ยกจากก้นหลุม ความดันที่สูงขึ้นนั้นจะไม่เปลี่ยน ก็แหง๋ล่ะ ก็หัวเจาะถูดอุดบางส่วนแล้วนิ จะ on bottom หรือ off bottom น้ำโคลนมันก็ไหลลำบากเท่าเดิม ความดันก้านเจาะมันก็ต้องเท่าเดิม
พยายามแก้โดยการปั๊มน้ำโคลนไปเรื่อยๆสัก ชม. 2 ชม. แล้วหวังว่าไอ้ที่อุดมันจะทะยอยหลุด ถ้าความดันก้านเจาะค่อยๆลดลง ก็แปลว่า ที่อุดมันค่อยๆหลุด
แต่ถ้าอุดทั้งหมด completely plugged ก็ปั๊มน้ำโคลนไม่ลงเลย … เอวัง … ถอนแน่นวล
จะรู้ได้ไงว่าเป็นข้อ 2 – ชั้นหินแข็งกกว่าปกติ หรือ เจอชั้นหินใหม่ที่นักธรณีไม่คาดว่าจะเจอ อันนี้ยาก ต้องเก็บเศษหินที่ได้จากการเจาะไปส่องกล่องจุลทรรศน์ ถามนักธรณี ชั้นหินแข็งมันชั่วคราวหนาไม่มาก ก็ทู่ซี้ไป ผ่านไปแล้วก็น่าจะเร็มเหมือนเดิม (แต่หัวเจาะราก็จะสึกมากขึ้น อายุสั้นลง)
จะรู้ได้ไงว่าไม่ใช่ข้อ 1 – หัวเจาะทื่อ หรือ พัง ที่ผมเอาข้อนี้มาสุดท้ายก็เพราะว่า ไม่รู้อ่ะ ถ้าไม่ใช่ข้อ 4 3 2 ก็ ข้อ 1 ไง 555
ถ้ามันทื่อจนพัง ดู ROP ง่ายๆว่า ค่อยๆช้าลงๆ ถ้ามันพังก่อนทื่อ ROP อยู่ดีๆก็ลดฮวบ อันนี้ก็แก้ไม่ได้ล่ะ ถือว่าช้าถาวร
เอาล่ะ ตอนนี้เราก็รู้ว่า ช้าเพราะอะไรแล้วก็รู้อีกว่ามันช้าแบบถาวรไหม ถ้าช้าชั่วคราวก็ขุดต่อ ถ้าช้าถาวรก็ถึงคราวที่ต้องมาตัดสินใจว่าจะถอนหรือจะทู่ซี้ขุดไปแบบช้าๆนั่น
Economic Model
คิดง่ายๆครับ แบบไหนใช้เวลาน้อยสุด เอาแบบนั้น
ถ้าถอน
- เวลาถอนถึงปากหลุม (ก) – ง่าย รู้ความลึก (MD) รู้ความเร็วในการถอน (POOH – Pull Out Of Hole)
- เวลาเปลี่ยนหัวเจาะที่ปากหลุม (ข) – ง่ายอีก คนงานแท่นเจาะ (floorman) ทำงานเร็วแค่ไหน ครั้งก่อนๆว่าใช้เวลาเท่าไร
- เวลาเอาลงไปจนถึงก้นหลุม (ค) – ง่าย รู้ความลึก (MD) รู้ความเร็วในการเอาก้านเจาะลงหลุม (RIH Run In Hole)
- เวลาขุดถึงปลายทาง (ง) – ไม่ง่าย รู้ระยะทางที่เหลือที่ต้องขุด แต่ต้องนั่งเทียนว่า ความเร็วในการขุดของหัวเจาะใหม่เป็นเท่าไร
เอา ก + ข + ค + ง ก็เป็นเวลาที่ใช้ในการถอนแล้วเปลี่ยนหัวเจาะ
ถ้าทู่ซี้ขุดต่อ
ก็ไม่ยากครับ เอาความเร็วในการขุดที่ช้าๆนั่นแหละ ไปหารระยะขุดที่เหลือ
ปัญหามันอยู่ตรงนี้ มันจะช้าคงที่ไปตลอดไหม หรือ ช้าไปอีกพักหนึ่งแล้วเดี้ยงโดยที่ยังไม่ถึงปลายทางแล้วต้องถอนอยู่ดี
ตรงนี้แหละ ที่ไม่มีใครรู้ ประสบการณ์ล้วนๆ 555
เอาว่าถ้าเป็นผม ผมจะดูว่าระยะทางที่เหลืออยู่นั้นมันพอเสี่ยงได้ไหม ถ้าเหลือไม่เยอะ + ช้าไม่มาก + ถ้าขาดนิดหน่อยไปชักแม่น้ำทั้งห้าอ้อนวอนนักธรณีได้ว่า พอแค่นี้เถอะ ถอนขึ้นมาลงไปใหม่ เสียเวลาไม่คุ้ม ผมก็จะทู่ซี้ล่ะ แต่ถ้าเหลือเยอะ ก็ต้องร้องเพลงถอยดีกว่าถอนดีกว่า
ปัจจัยอื่น …
นอกจากปัจจัยเรื่องเวลาที่ว่ามาแล้ว ยังมีปัจจัยอื่น เช่น ความดันของชั้นหินข้างหน้าที่จะเปิดไปเจอมันสูง หรือ ชั้นหินไม่เสถียร (time sensitive) เปิดหน้างาน เอ๊ย หน้าหิน ไว้นานไม่ได้ มันจะร่วง ช้ำ ลอก หรือ จะมี ก๊าซ หรือ น้ำ เข้ามา ต้องขุดให้เร็วเอาท่อกรุลงให้ไว
ถ้าแบบนี้ ถึงแม้ว่าชั้นหินนั้นจะไม่หนาอะไรนัก แต่ความเร็วสำคัญ ผมไม่มีทางเลือก นอกจากถอนเอาหัวเจาะใหม่ลง ขุดให้ไวปิดจ๊อบให้เร็ว …
อีกกรณีหนึ่ง คือ ใน BHA มีเครื่องมือ อิเลคทรอนิคส์พวก MWD LWD ที่ใช้แบตเตอรี่ แล้วถ้าทู่ซี้ขุด ผมอาจจะถึงปลายทาง แต่ LWD แบตจะเดี้ยงหมดเสียก่อน และ นักธรณีเขาไม่ยอม เขาจะเอาข้อมูลจนเม็ดสุดท้าย
หรือ อีกกรณีที่ผมเคยเจอ คือ ขุดช้าลง และ สั่น (vibration) เล็กน้อย – ปานกลาง ผมเองคิดว่าพอจะแบกไปไหวถึงปลายทาง แต่ MWD LWD งองแง เพราะอาจจะทำให้เขาเสียหายได้ แบบนี้ก็ต้องถอน
สรุป
ต้องหาคำตอบก่อนว่า ช้าเพราะอะไร ช้าชั่วคราว หรือ ช้าถาวร ถ้าช้าถาวร โดยที่ไม่ถึงกับเดี๊ยง ก็คำนวนเอา โดยใช้เวลาเป็นตัวตัดสินว่าจะ ถอนตอนนี้ หรือ ทู้ซี้ขุดต่อ
นอกจากเวลาแล้ว ยังมีปัจจัยอื่นๆที่ต้องถอนเท่านั้น เช่น ชั้นหินที่จะขุดต่อไปไม่เสถียร LWD แบตฯหมด หรือ BHA สั่นเป็นเจ้าเข้า